Nguồn gốc

Trường đại học thành lập năm 1963 làm liên viện của ba học viện đang có, đầu tiên có Thư viện Tân Á do các học giả Nho giáo phản Cộng thành lập năm 1949 đến từ Đại lục giữa cuộc Nội chiến quốc cộng thứ hai. Trong số nhà sáng lập có Tiền Mục, Đường Quân Nghị và Tchang Pi-kai. Giáo trình chuyên chú vào di sản Trung Quốc và các vấn đề xã hội. Trường có những năm tháng đầu tiên náo động, khuôn viên phải di dời vài lần giữa các cơ sở thuê quanh Cửu Long. Các học giả thường tự lưu vong từ đại lục và gặp nhiều khó khăn tài chính, sinh viên đôi khi phải ngủ trên sân thượng và giáo viên buộc phải bỏ lương để duy trì trường. Dần dần kinh phí được tăng lên và trường chuyển đến khuôn viên mới ở Kháo Bối Lũng, xây năm 1956 có Ford Foundation tán trợ.[6]

Cựu khuôn viên Học viện Tân Á ở Thâm Thủy Bộ

Sau cuộc cách mạng Cộng sản và mối quan hệ Trung-Mỹ tan vỡ khi Chiến tranh Triều Tiên bộc phát năm 1950, mọi học viện và đại học Cơ đốc giáo ở Nước cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đều phải đóng cửa.[7] Các nhà thờ Tân giáo thành lập Học viện Sùng Cơ năm 1951 để tiếp tục giáo dục thần học của các trường, thánh đường đại lục. 63 đại sinh viên của năm đầu tiên dạy ở các nhà thờ và cơ sở thuê tại Đảo Hồng Kông. Học viện dời về địa điểm hiện tại ở Mã Liệu Thủy năm 1956.[8] Năm 1962 một năm trước khi Đại học trung văn thành lập, Sùng Cơ có 531 đại sinh viên trong 10 phân khoa do 40 giáo sư toàn thời dạy, ngoại trừ các gia sư.[9]

Thư viện Liên Hợp thành lập năm 1956 khi năm học viện tư lập ở tỉnh Quảng Đông hợp nhất: Quảng Châu Hải ngoại, Quang Hạ, Hoa Kiều, Văn Hoa và Học viện Bình Tỉnh. Hiệu trưởng đầu tiên là Tiến sĩ F.I. Tseung. Khuôn viên ban đầu trên Đường Kiên chứa được hơn 600 đại sinh viên.[10]

Ba trường này (cùng với viên khác kiến lập đương thời) giúp lấp đầy khoảng trống trong các lựa chọn giáo dục sau trung học cho sinh viên Trung Quốc Hồng Kông. Trước năm 1949 thì có thể đi học đại học ở đại lục, nhưng vì biến động ở Trung Quốc nên sinh viên không thể tiếp tục học tập ở trường đại học, trừ phi trình độ tiếng Anh đủ tốt để vào Đại học Hương Cảng, bấy giờ trường đại học duy nhất ở Hồng Kông. Năm 1957, Thư viện Tân Á, Liên Hợp cùng Học viện Sùng Cơ thành lập Hội đồng Học viện Trung Quốc Liên hợp.

Thành lập

Khuôn viên ở Mã Liệu Thủy

Tháng 6 năm 1959, chính phủ Hồng Kông biểu lộ ý định thành lập đại học mới dạy bằng tiếng Trung Quốc. Cùng năm, Điều lệ Học viện sau Trung học công bố để cung cấp kinh phí chính phủ và công nhận chính thức cho trường Tân Á, Sùng Cơ và Liên Hợp mong rằng tiền sẽ "cho phép nâng cao tiêu chuẩn đến mức độ có thể đạt được địa vị đại học, có lẽ trên cơ sở liên viện."[9] Điều lệ ban hành ngày 19 tháng 5 năm 1960.

Ủy ban trù bị Đại học Trung Quốc thành lập tháng 6 năm 1961 để khuyên bảo chính phủ về các địa điểm tiềm năng cho trường đại học mới. Tháng 5 năm sau, Ủy ban Fulton thành lập để đánh giá tính thích hợp của việc ba trường sau trung học chính trợ trở thành các trường cấu thành của đại học mới. Ủy ban do Phó hiệu trưởng John Fulton của Đại học Sussex mới lập thăm Hồng Kông vào mùa hè và xuất trình bản báo cáo tạm thời đề nghị thành lập trường đại học liên viện bao gồm ba hiệu viện.[11]

Bản báo cáo Ủy ban Fulton đệ trình Hội lập pháp tháng 6 năm 1963 và Điều lệ Đại học trung văn Hương Cảng thông qua tháng 9 cùng năm. Trường chính thức làm lễ khai mở ở Đại hội đường ngày 17 tháng 10 năm 1963, do hiệu trưởng sáng lập Ngài Robert Brown Black chủ trì. Năm sau, Tiến sĩ Lý Trác Mẫn tuyển làm Phó hiệu trưởng đầu tiên của trường. Trường đại học ban đầu gồm Phân khoa Nghệ thuật, Khoa học và Khoa học xã hội. Việc xây dựng cơ sở vật chất mới cho tòa quản lý trung ương và Thư viện Tân Á, Liên Hợp dời về tiến hành ở cơ sở khuôn viên mới tại Mã Liệu Thủy, nơi Học viện Sùng Cơ có sẵn.

1963—hiện tại

Việc xây dựng khuôn viên mới tiếp tục trong thập niên 60 theo kế hoạch phát triển của Tư Đồ Huệ. Trên thung lũng Học viện Sùng Cơ tọa ở, tại hai cao nguyên hình thành bởi việc khai thác đá granit cho Đập Thuyền Loan, khu nhà của hai thu viện kia sẽ bao quanh Tòa quản lý nhà ở Khuôn viên Trung ương và các cơ sở chung khác.[12][13] Vài tòa nhà tiêu chí nhất trên khuôn viên như Thư viện Đại học xây dựng trong thời kỳ này dọc theo Phố đi bộ Đại học theo thiết kế bê tông nhẹ nổi tiếng của trường. Trường sư phạm thành lập năm 1965, sau này trở thành phân khoa. Trường thạc sĩ tiến sĩ đầu tiên ở Hồng Kông thành lập năm 1966 và bắt đầu thưởng nhóm bằng thạc sĩ đầu tiên năm sau.

Thư viện Tân Á trên đỉnh nhìn từ Sùng Cơ

Đầu thập niên 70, Tân Á và Liên Hợp dời về cơ sở mới trên cao nguyên cao nhất của khuôn viên. Hội sinh viên tổ chức năm 1971. Trường Y thành lập năm 1977 và bệnh viện giáo thụ thành lập vài năm sau, là Y viện Thân vương Xứ Wales ở Tân thị trấn Sa Điền gần đó.

Điều lệ đại học có xem xét vào thập niên 70, mục đích là đánh giá sự phát triển của trường và hoạch định tương lai. Năm 1975, hiệu trưởng thành lập ủy ban ngoài một lần nữa do Lord Fulton lãnh đạo để thẩm nghị điều lệ. Ngoài Fulton, ủy ban bao gồm I.C.M. Maxwell (thư ký), Ngài Michael Herries và giáo sư Dương Khánh Khôn.[14] Ủy ban tổ chức họp nghe bình luận từ các bên liên quan.[15] Bản báo cáo Fulton thứ hai đề nghị chính sách học thuật, tài chính, nhập học, tuyển dụng nhân dân, giáo trình, kiểm tra và trao thường bằng do trường đại học quyết định. Các cơ sở cũng sẽ do đại học bảo quan, bất kể học viện nào sở hữu. Các học viện sẽ đảm nhiệm "dạy học theo định hướng sinh viên" trong nhóm nhỏ. Hợp lý hóa cũng đề nghị để giảm việc trùng lập giữa các học viện khác nhau.[16]

Tòa quản lý đại học

Như vậy, tính liên viện của đại học sẽ thay bằng thứ gì đó gần hơn với trường đại học đơn nhất.[17] Những đề nghị này gây tranh cãi với các học viện. Hội đồng quản trị Thư viện Tân Á thẳng thừng bác bỏ những đề nghị của bản báo cáo, cho rằng sẽ phá hủy hệ thống liên viện và biến những học viện thành "vỏ rỗng tuếch".[18] Giáo sư Denny Huang, thành viên lâu năm của Hội đồng quản trị Học viện Sùng Cơ, chỉ trích nỗ lực tập trung quyền lực và nhận định rằng quản trị học viện sẽ bị giảm thành "không gì hơn ngoài quản lý bất động sản". Những đề nghị của Báo cáo Fulton ghi vào Dự luật Đại học trung văn Hương Cảng 1976. Biện hộ cho dự luật, Cục trưởng Dịch vụ Xã hội M.C. Morgan nói "tình trạng mỗi học viện phát triển thành một đại học nhỏ riêng không phù hợp với sự tiến hóa hợp ý của nơi giáo dục cao đẳng quan trọng, hiện đại".[19] Những thay đổi bản báo cáo đề nghị hữu hiệu tháng 12 năm 1976.

Thư viện Ch'ien Mu

Thư viện Dật Phu, học viện sau sáng lập đầu tiên, đặt tên theo người tặng 500 triệu đô-la Hông Kông cho việc thành lập vào tháng 5 năm 1985, Ngài Thiệu Dật Phu. Điều lệ Đại học trung văn Hương Cảng (Tuyên bố Thư viện Dật Phu), Hội lập pháp thông qua tháng 7 năm 1986 và học viện thứ tư Thiệu Dật Phu cùng Tổng đốc David Wilson chính thức khai mở vào tháng 3 năm 1990.[20][21]

Thập niên 90 lại mang đến thời kỳ xây dựng khác. Khu nhà giảng dạy Sùng Cơ và quản lý gỡ xuống và thay bằng cấu trúc lớn, hiện đại hơn trong nhiều giai đoạn trong thập niên. Khu kỹ thuật Ho Sin-Hang mở năm 1994 đế chứa Phân khoa Kỹ thuật. Năm 1994, trường chuyển sang mô hình bằng cử nhân ba năm kiểu Anh.[22] Năm 1995, Trung tâm Giao hoán Hỗ liên võng thành lập và tiếp tục làm trung tâm mạng cho khu vực, là mạng lõi đô thị.[23]

Gần đây, trường lại có thời kỳ khuếch trương khác, một phần để chứa được số sinh viên gia tăng bởi Phương án 334. Năm học viện mới tiến hành hoạt động trong thập niên qua: Thư viện Thần Hưng và Thư viện Thiện Hành công bố năm 2006, năm 2007 có Thư viện Kính Văn, Ngũ Nghi Tôn và Hòa Thanh. Các thư viện này có quy mô nhỏ hơn các trường lâu đời, mỗi viện chỉ gồm một hay hai khu thay vì cả một phần khuôn viên, chứa ít sinh viên hơn, nhưng vẫn có các cơ sở vật chất thường dùng như nhà trọ, tiện nghị và nhà ăn chung. Các khu giảng dạy mới và một trung tâm tiện nghi sinh viên cũng mới mở gần trạm đường sắt cao tốc.

Nữ thần dân chủ

Nữ thần cùng phù điêu đi kèm

Ngày 29 tháng 10 năm 2010 khi Hội sinh viên cố đặt cố định tượng "Nữ thần Dân chủ" trên khuôn viên đại học, ủy ban quản lý, hoạch định của trường họp khẩn cấp ngày 1 tháng 6 để xem xét đề nghị, Phó hiệu trưởng Lawrence Lau chủ trì.[24] Đề nghị bị phủ quyết, lý do cung cấp là trường đại học cần giữ vững tính trung lập chính trị. Tuy nhiên, nhân viên và sinh viên phản đối, tố cáo ủy ban tự kiểm duyệt; giới sinh viên tuyên bố sẵn sàng chống cự, nói rằng họ sẽ bảo đảm bức tượng vào được khuôn viên "bằng mọi giá".[25]

Trong một cuộc họp sinh viên, Hội trưởng Hội sinh viên Eric Lai bảo 2,000 người tham dự rằng nhân viên đại học nên xin lỗi vì phản đối trưng bày bức tượng.[26] Ngày 4 tháng 6, đại học chịu thua sự phản đối công chúng và sức ép sinh viên, cho phép bức tượng lên khuôn viên.[27]

Sinh viên tham dự cuộc họp ngoài trời trên khuôn viên

Phó hiệu trưởng chỉ định Thẩm Tổ Nghiêu thừa nhận đây là cơn bão chính trị lớn nhất trong 21 năm. Ông tiết lộ rằng, ngoài duy trì trung lập chính trị, các mối quan tâm an toàn an ninh cũng ảnh hưởng quyết định. Ông phân biệt đề nghị này, cấu trúc cố định ở đại học, với đề nghị giả tưởng cho phép tự do ngôn luận ngắn hạn, ám chỉ rằng cái thứ hai đã có thể được phê duyệt, nhưng ông chỉ trích nhóm quản lý là "non nớt" và "kém kinh nghiệm" trong việc xử lý sự kiện.[24]

Một bài xã luận trong tờ The Standard chỉ trích tính ngây thơ của ủy ban trong việc không dự đoán được phản ứng, Nghiêu cũng bị chỉ trích mạnh vì cố xa cách bản thân với quyết định bằng một "cái cớ thật nhàm chán". Phó hiệu trưởng Lawrence Lau biện hộ quyết định ủy ban là "tập thế và nhất trí" sau khi "xem xét chi tiết," viện cuộc biểu quyết nhất trí của ủy ban quản lý, hoạch định và ông không đồng ý với cách Nghiêu mô tả nhóm quản lý. Tuy kết quả bỏ phiếu nhất trí, Nghiêu nói rằng ông đã gợi ý nên thêm vào ngôn ngữ của quyết định rằng ủy ban "vẫn chưa đạt được sự đồng thuận."[28]

Hội sinh viên nói rằng hai giáo sư nên đã liên lạc để đạt được sự đồng ý và trả lời của Lau "không giải thích được tại sao trường viện dẫn trung lập chính trị làm lý do từ chối bức tượng."[29]

Xung đột biểu tình 2019

Người biểu tình đối đầu cảnh sát trên Cầu số 2 của Trung Đại ngày 13 tháng 11 năm 2019.

Trong chuỗi biểu tình Hồng Kông 2019, khuôn viên trường trở thành nơi giới biểu tình đụng độ Xử cảnh sát Hồng Kông nhiều lần. Ngày 12 tháng 11, cảnh sát bạo loạn vào khuôn viên và bắn 1,567 viên đạn hơi cay, 380 viên túi đậu và 1,312 viên cao su trong khi những người biểu tình dựng rào chắn, ném gạch và chai cháy.[30][31][32][33] Hiệu trưởng Đoàn Sùng Trí cố hòa giải với cảnh sát, nhưng bị từ chối, dẫn đến đại học bị cảnh sát bao vây từ ngày 13 đến ngày 15 tháng 11. Hầu hết các người biểu tình rời khuôn viên đến ngày 15. Ít nhất 70 sinh viên bị thương. Phản ứng với bạo lực cảnh sát gia tăng trên khuôn viên, giới biểu tình chắn hầu hết các cổng ra vào, dẫn đến gián đoạn giao thông toàn viên. Bạo lực gia tăng khiến Hội giáo vụ Đại học biểu quyết hủy học kỳ đang diễn ra, toàn trường sơ tán sau đó.